Retro vissen: zeevissen met vintage materiaal

Een doordeweekse dinsdag in maart. Aan het strand bij Castricum tellen we vijf zeevissers. Wanneer we het aantal hengels op de steunen en in de foedralen tellen, zijn het er bijna vijftien. De oudste is van bamboe, voorzien van een Australische Alvey Sidecaster uit 1950. De jongste is van 2022, een fluogele lichte Nano Tek carbonstok met een superlichte carbonmolen. Tussen deze twee combi’s zit meer dan 70 jaar hengelsporthistorie. We vissen vandaag met ABU Atlantics, RU-Mers, FairPlay Beachmasters, Zziplexen en Hardy Hollands met BAM 600. Een dagje retro met bot, zeebaars, visvreugde en een lesje materiaalkennis.

Tekst & foto’s: Berend Masselink & John Willems, redactie Beet

Na dagenlange zonneschijn en weken van oostenwind hebben we precies een dag gekozen met sneeuwbuien en vrieskoude lucht, zo is voorspeld. Toch zijn de weergoden ons goed gezind, want de meeste ellende zal deze ochtend elders in het land terechtkomen.

Wat is de missie van vandaag? We vissen met oude hengels, werpmolens en werpreels die anno 2022 in vergetelheid zijn geraakt maar toentertijd werden gekoesterd. Kunnen we vandaag nog vis vangen met die historische materialen? Om die vraag te beantwoorden komen we uit bij Bert Schouten. In de werkplaats van de grondlegger van Handy Fish in Heiloo komen juweeltjes van weleer uit de foedralen, zoals een Hardy, Fair Play en een maagdelijke ABU Atlantic Beachcaster glashengel.

OLDTIMERS

Op het strand pronkt een opvallende bamboehengel op de hengelsteun. Het is een tweedelige Bamboo Beachmaster uit de vijftiger jaren met metalen bussluiting. Als opwindmechanisme doet een klassieke Australische Alvey Sidecaster dienst. De Alvey hangt bij het binnendraaien als een vliegenreel onder de hengel. Bij het werpen moet de reel gedraaid worden om lijn af te kunnen wikkelen. Deze Alvey kent een glimmende metalen buitenzijde, een bakelieten binnenzijde met twee slingerknoppen en een aan de reel geklonken ‘startoog’ om de lijn te geleiden. Alvey Sidecasters (het merkt dateert van 1920) worden nog steeds verkocht, inmiddels in fraaie kleurcombinaties en zelfs als glow-in-the-dark uitvoering.

Uit een stoffen foedraal verschijnt een andere klassieker. Als voormalige jongste bediende in de winkel en werkplaats van de legendarische Jan Schreiner en zoon John, is dit een oude bekende voor Bert; een echte Fair Play Glass King Supreme met busverbinding, messing verchroomde reelhouder, kurken greep en hardverchroomde ogen. De eerste zeehengel uit de werkplaats van Schreiner. De opdruk is om van te smullen: ‘Made for Flitsend Nylon’, gelijk aan de bestseller uit de boekenreeks van Jan Schreiner.

Door de contacten van Peeters Hengelsport en Ronald Fenger (casting-wereldkampioen) met de Hardy fabriek verschenen er ‘Hardy Holland’ hengels aan onze Noordzeekust. De 390 cm lange versie had een pensluiting, afgewerkt met kleine metalen hulsjes om de stevigheid te garanderen en ook een afschroefbaar startoog, handig bij transport.

VOORJAARSBOTTEN

Vandaag zijn we met zijn vijven op het strand. Naast Bert Schouten ook Jan Stroomer, Erik Bos, John Willems en Berend Masselink. Jan Willem Wijnstroom is helaas verhinderd, maar ‘JW’ staat ons op de groeps-app enthousiast bij met relevante info over de materialen. We komen hier echter niet alleen om de oude materialen te bewonderen, maar ook om ermee te vissen! Valt er ook nog mee te vangen?

Lang hoeven we niet te wachten op het antwoord. Er staat een perfecte stroming in het zwin achter de zandbank en via een brede mui zijn voorjaarsbotten en zeebaarzen ondanks de koude en sneeuwbuien het strand genaderd. Jan Stroomer en Erik Bos hebben vier Zziplex hengels uitgeworpen. Jan trekt een doublet botten op het zand, even later een zeebaars en Erik doet niet voor hem onder.

Hun liefde voor de Engelse Zziplexen, voorzien van werpreels, komt vanuit de wens om zo ver mogelijk te kunnen werpen. Dat Erik Bos daarbij ook lid is van de Dutch Surfcasting Federation (DSF), is dus geen toeval. Als het moet, zwiepen Jan en Erik met hun Zziplexen tegen de 200 meter. En dat levert altijd meer vis op. Dankzij vakantiewerk kon Erik in de jaren tachtig eindelijk een begeerde Zziplex 2500 hengel aanschaffen. Geïnspireerd door zeevissers en casters als Ruud van der Welle, Piet Ott en Jan Willem Wijnstroom, werd op gul en zeebaars gevist bij Grote Keeten en Julianadorp. Zijn huidige Zziplex Dream Machine Special Match 12’4” met Shimano Triton Speedmaster reel dateert uit de jaren ‘80/90. De andere is een Zziplex HSM, lengte 13’6”, voorzien van een Penn Fathom 12 reel. Waarom Zziplex? “Het zijn zeer betrouwbare en potente hengels met uitstekende vis- en werpeigenschappen. Maar je moet er als gebruiker wel het potentieel uit weten te halen.”

De bekende Franse Ru-Mer werpmolen speelde lange tijd een grote rol en mag met de Bretton, Bam, Crack, Ambidex en Mitchell 496 wedijveren om de titel ‘best of their times’. Voorzien van pick-up beugel, glijlagers en een praktisch plat en rond dekseltje waaronder je het mechaniekje kon smeren. Pick-up beugels waren een variant van de volle beugels. De pick-ups werkten niet altijd even feilloos. Sommige wekten ergernis op wanneer de lijn bij het werpen bleef haken en afbrak, zoals bij de Mitchell 498 – een euvel dat later werd opgelost toen er speciale wegklapbare pick-ups werden geleverd.

Jan Stroomer (bouwjaar 1955) sluit zich hierbij aan. Jan vertrouwt op Zziplex omdat hij weet dat het materiaal hem nooit in de steek laat, ook niet als er fors veel krachten vrijkomen bij het maken van een off-the-ground of pendulumworp. Op zijn hengelsteun liggen Zziplexen 3500S en 3500F met reels als de snelle Penn 525 en de ABU 6500 C3CT Mag/Elite. Voor Jan en Erik geldt dat ze weliswaar ver kunnen werpen, maar als de visserij erom vraagt ook een vlakbij-worpje maken, zoals vandaag met de bot onder handbereik. Zijn eerste zeehengel begin jaren ‘80 was een Shakespeare met daaronder een Sigma Supra 80 van hetzelfde merk. Het afstandwerpen werd steeds belangrijker bij de strandwedstrijden, dus ook Jan werd lid van de DSF, kocht een Conolex hengel die de pendulumworp aankon, schroefde er een ABU 6500 reel onder en verbeterde zijn werptechniek. Daarna kwamen de Zziplexen in beeld.

METEN IS WETEN

De koude wordt bestreden met hete koffie, koek en Droste-flikken, maar er is nauwelijks tijd om aan kou te denken. Jan en Erik laten de Zziplexen even met rust om de set-ups van Bert te bewonderen. Erik probeert de Hardy Holland Beach uit met de Ru werpmolen, door Bert voorzien van 30/00 nylon en een voorslag van 50/00. Ook de glanzende ABU Atlantic wordt getest. Erik geeft de 350 cm lange hengel, met de Sigma 080 eronder, een gecontroleerde zwieper. Hoever zou het zijn? Bert monteert een lijnteller op de ABU. Wanneer de lijn is teruggedraaid, geeft de teller omgerekend 106 meter aan. Niet slecht! Het spelletje met de lijnteller is niet alleen leuk, maar ook leerzaam. Meten is weten. Ook de 70 jaar oude Bamboo met Sidecaster wordt niet ontzien. Onder het motto ‘Breekt ie dan breekt ie’, komen we uit op 50 tot 60 meter afstand. Nu pakt Jan Stroomer de moderne Trabucco combi eens ter hand ter vergelijking. Met ogenschijnlijk gemak laat hij de felgele blank van de Olympea Surf RST diep doorbuigen wanneer hij 150 gram lood naar de zandbank dirigeert. Als de lijn is binnen gedraaid blijkt het een worp van 160 meter te zijn geweest. Weliswaar met 17/00 gevlochten lijn met voorslag, maar toch een prachtige afstand. We zijn het erover eens dat er enorm veel verbeterd is tussen 1950 en 2022. De Trabucco combi wordt nieuwsgierig op de hand gewogen. Weegt die Castforce CX 8000 werpmolen echt maar 500 gram?

GLASS KING

Bert heeft de Fair Play met Ru-Mer ter hand genomen en al tweemaal van verse pieren voorzien. Je ziet hem denken: zou het niet prachtig zijn om hiermee een vis te vangen? Een tijd blijft het stil. We schenken nog eens koffie en babbelen nog eens wat. Dan zien we een rammel op de top van de Glass King. En na een halve minuut aankijken lijkt het gerammel nog heviger. Bert draait aan de ronde slingerknop van de Ru en de tegenstand voelt veelbelovend aan. De euforie is groot wanneer er een rondvis en een platvis verschijnen; een zeebaars van 35 cm en een bot. “Ik denk dat Jan Schreiner vanuit de blauwe lucht goedkeurend heeft toegekeken,” zegt Bert.

Schreiner maakte volgens Bert zijn beste zeehengels echter op de gele Sportex blanks. Hij voorzag deze van een kurken greep, Modalock reelhouder, bussluiting, voldoende hardverchroomde geleideogen en perfect lakwerk. Zijn achtergrond als ervaren caster hielp hem in de ontwikkeling. Zo’n mooie donkergele Sportex is ook aanwezig op het strand. Met de Shakespeare Sigma 080 is dit anno 2022 nog altijd een zeer fijne hengel voor de strandvisserij. En met de X-factor, want de vintage spullen hebben karakter, de looks en de vibes. In zijn tijd bij Schreiner conformeerde Bert zich aan diens filosofie. “Jan Schreiner verdeelde de hengels in grofweg twee groepen; enerzijds hengels die aangepast zijn aan de vissoort, zoals een boterzachte brasemhengel voor 10-12/00 lijn. Anderzijds werden hengels gebouwd, aangepast aan de vismethode. Die bot, wijting of zeebaars zou je ook kunnen vangen met een lichte winkle picker of een match- of spinhengel, maar om die 150 gram lood over de zandbank te werpen is een veel zwaardere hengel nodig. De zeehengel is dan aangepast aan de methode.”

KLASSIEKERS

Ook Jan Willem Wijnstroom kent zijn klassiekers. ´JW´ volgde in de jaren ‘60 en ‘70 de ontwikkelingen in de UK op de voet, waar het de materialen en zeevistechnieken betrof. Hij verslond de artikelen in Sea Angler, met name die van John Holden over het werpen. Om passende hengels te vinden bij zijn eerste ABU 7000 reel, begon hij ze zelf te bouwen op blanks van Peeters en Schreiner. Het werd echter pas naar zijn zin toen hij in Manchester een Conolex blank kocht. “Alleen het werpen lukte niet snel omdat je eigenlijk een instructeur miste. De eerste werpdag van Leeuwlant Sport in België – dat zal 1982 geweest zijn – was een eyeopener. Daar zagen we Engelsen voor het eerst in actie en hóe!” Voor de iets jongere generaties is Engeland wat minder in beeld. John Willems kijkt wat dat betreft meer naar Zuid-Europa, waar meer met gevoelige materialen wordt gevist vanwege het heldere water en de kleinere (wedstrijd)vissoorten. En dat werkt ook hier goed, aldus John.

Elke werpmolen of hengel heeft zijn plaats in de geschiedenis vervuld. Vanaf de jaren ‘50, toen de Bamboo en de Sidecaster hun opgang maakten aan zee, passeerden heel wat ontwikkelingen de revue, hetgeen populaire zeemolens opleverde van Ru, Bam, DAM, Mitchell en Daiwa (Friendship). Daiwa en Shimano bleven toonaangevend. Bert: “Er kwamen lichtere carbon bodies, tapse casting spoelen, slow oscillating spoelsystemen, gelagerde lijnrollen, zoutwaterbestendige lagers en sterke beugels.

Werpreels ontwikkelden zich ook, zeker voor de castingsport, aangepast met stijvere frames, keramische lagers, uitgebalanceerde spoelen en wegdraaiende magneetremmen.” De huidige werpmolens krijgen echter ook kritiek. “Ze zijn technisch geavanceerd, maar er is bijna geen werpmolen meer met een gewoon carterdeksel dat je er af kunt schroeven om het vet te vervangen. De hele rotor, de anti-retour en andere onderdelen moet je loshalen om in het molenhuis te komen.”

BAM 600 & SIGMA 080

Bronzen glijlagers sieren het binnenwerk van de Franse BAM 600. Deze had een kenmerkend geluid, afkomstig van een soort fietsbel onder de spoel. Het mooiste geluid op het strand van Castricum was echter van de Shakespeare Sigma 080. Deze Japanse uitvoering, met wegklapbare pick-up, liep als een naaimachientje. De schroefslinger was zonder speling. Door de slinger retour te draaien, kon je hem wegklappen en opbergen. De 080 uitvoering had een overbrenging van 3.8:1. Licht kon je deze werpmolen niet noemen. Inclusief nylon woog ons exemplaar 920 gram!

ZUID-EUROPESE INVLOEDEN

En de hengels? De lange glasvezelhengels en de blanks van vooral Sportex waren een doorbraak in de zeevisserij in de jaren ‘60. De eerste grafietblanks werden in 1976 ontwikkeld en voor de zeevisserij rond 1980. Bert: “Shakespeare veroorzaakte een storm met de nieuwe K2 series zeehengels. Silstar kwam met Traverse X en DAM had de Eric Goossens 5 meter uitvoering. In de castingsport leek Zziplex van Terry Carrol het monopolie te hebben, gevolgd door Conolon, Tri Cast en later Century.” Onder invloed van Italië, Spanje en Portugal is de strandhengel verder ontwikkeld tot een lichte, strakke zeehengel met een hele fijne en gevoelige tip of zelfs verwisselbare tips. Natuurlijk speelde ook de opkomst van sterk, dun nylon en gevlochten (PE) lijnen een cruciale rol.

TRABUCCO COMBI 2022

Toch leuk om even de historische materialen naast een moderne set-up te plaatsen, in dit geval een fluogele driedelige Trabucco Olympea Surf RST 420 cm strandhengel met een superlichte Trabucco Castforce CX 8000 werpmolen eronder. De hengel heeft sublieme werpeigenschappen en kent een hypergevoelige beetregistratie met de fluorescerende glastop. De blank is van CX2 Nano Tek carbon. De Castforce werpmolen heeft een carbon body en rotor en spoelt perfect op door het trage oscillatie mechanisme. De aluminium spoel heeft ventilatiegaten als gewichtsbesparing.

VISSEN MAAR!

Er wordt druk gepraat tussen het vissen door en niet meer zo scherp op de toppen gelet, maar er wordt met regelmaat van de klok vis gevangen. John heeft het juiste tij gekozen en dat betaalt zich uit in botten en zeebaarsjes.

De ochtend vliegt voorbij. Zelfs wanneer het tij tot rust komt, blijven zich botten melden. Maar verplichtingen roepen en we besluiten om het hele circus weer in te pakken. Op de parkeerplaats praten we nog even na. Zou het leuk zijn om elk jaar zo’n ‘retro-dagje’ zeevissen af te spreken? En zit er nog een ‘moraal aan dit verhaal’? Zeker, want ondanks het aanbod aan goedkoper en lichter materiaal in de winkels is het vissen met ‘vintage’ nog steeds enorm leuk. Zeker wanneer je met klassiekers en stijliconen vist waar je zelf vele avonturen mee hebt beleefd. “En de vis kijkt niet naar merken en materialen. Ze bijten net zo gretig aan een combi van 1950 als aan die van 2022. Het gaat erom hoeveel plezier je er zelf aan beleeft.” Aldus Bert Schouten. Dus heb je nog zo’n oldtimer of klassieker in de schuur staan: veeg de spinnenwebben van de blank, geef de werpmolen verse lijn en wat nieuw vet, en vissen maar!

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Beet Magazine. Kijk voor nadere informatie over dit hengelsportmagazine op www.beet.nl.